Περί αγωνιστικού στίβου

κείμενο-φωτό: EΛIZA MΠAPΠOYZANH
Oπως δημοσ. στο τεύχος Φεβρ.-'96
του περιοδ. "Θάλασσα&Γιώτινγκ"

Το 1986 κατά το ετήσιο συνέδριο της IYRU, στο οποίο συζητούσαν για τους Ολυμπιακούς του ’88, που θα διεξήγοντο στο Πουσαν της Κορέας, τέθηκε θέμα

για το πως θα εξασφάλιζαν δίκαιούς αγώνες σε μία χώρα που δεν είχε εμπειρία στις διοργανώσεις. Επέλεξαν λοιπόν έναν τεχνικό σύμβουλο για κάθε στίβο, μεταξύ των πλέον διακεκριμένων όλου του κόσμου.
Το Γερμανό Otto Schlenzka -υπεύθυνο των Ολυμπιακών Κιέλου του 71- τον Bill Cheek -Καναδό υπεύθυνο των Ολυμπιακών του Κινγκστον το 76-, το Γάλλο Michel Barbier και τον Έλληνα που ήταν ο καλύτερος εκτελεστής αγώνων, τον Ηλία Κaρώνη.

  Το 1988 ο κ.Καρώνης έγινε και διεθνής κριτής, καθώς ο τίτλος του Race Management Consultant καθιερώθηκε, γεγονός που τον έστειλε στους Ολυμπιακούς της Βαρκελώνης, της Σαβάνα και θα τον φέρει και εφέτος στην Ατλάντα σαν διεθνή κριτή, Έχει κάνει επίσης αρκετά σεμινάρια υψηλού επιπέδου για Race Officers και Race Management Consultants σε πολλά μέρη της Ευρώπης που φυσικά απευθύνονταν σε γνώστες του αντικειμένου.
Επίσης είναι διεθνής κριτής της IODA (International Optimist Dinghy Association) τα τρία τελευταία χρόνια. Συνοπτικά, ο Ηλίας Καρώνης είναι μία φυσιογνωμία διεθνούς εμβέλειας και εγνωσμένης αξίας στις διοργανώσεις αγώνων ιστιοπλοΐας. Η αναγνώρισή του διεθνώς, τιμά την Ελλάδα, η εμπειρία και οι γνώσεις του είναι πολύτιμες για τους αγώνες μας και η παρουσία του εγγυάται τις καλύτερες προϋποθέσεις σε κάθε υγρό στίβο.

Έτσι, σαν ο πλέον ενδεδειγμένος και ειδικός, μας εξηγεί πως βλέπει της εξέλιξη του αγωνιστικού στίβου για τα σκάφη ανοιχτής θαλάσσης, των μικρών κατηγοριών και πως προβλέπει την ανταπόκριση που θα βρει στην Ελλάδα το πρωτοεμφανιζόμενο είδος των αγώνων Match Racing.

«Η ανοιχτή θάλασσα χωρίζεται σε τρεις κατηγορίες συμμετεχόντων και σκαφών: τους ιδιοκτήτες σκαφών αναψυχής οι οποίοι απλά παρακολουθούν για το κέφι τους μία αγωνιστική δραστηριότητα, δίνοντας την αφορμή να δημιουργηθεί η κατηγορία των ΕΑΘ.
Η κατηγορία αυτή υπάρχει σε όλα τα κράτη του κόσμου, γιατί παντού υπάρχουν ιστιοπλόοι κρουαζιέρας και προέκυψε από την ανάγκη να πρωτοξεκινάνε όλοι από μία αγωνιστική δραστηριότητα που είναι ψυχαγωγία, ενώ κατόπιν περνάνε σε σκάφη πιο εξειδικευμένα. Οι άλλες δύο κατηγορίες αφορούν στα σκάφη αγώνων. Πρόκειται για δύο νοοτροπίες που έχουν αναπτυχθεί τελευταία. Δηλαδή: Μία μερίδα ανθρώπων προτιμά σαφώς τη μονοτυπία.

Έτσι είχαμε παλιότερα τα 124 -αν και με αρκετές διαφορές μεταξύ τους- και πρόσφατα τα ΜΧ38 που αγωνίζονται ευθέως με τον αντίπαλό τους. Προτιμά δηλαδή η συγκεκριμένη μερίδα των αγωνιζομένων, να τρέχει με πανομοιότυπα σκάφη από το ν’ αγοράσει οποιοδήποτε αγωνιστικό που θα καταμετρηθεί, θα πάρει ένα rating και θα τρέχει μ’ ένα handicap. Αντίθετα άλλοι αγοράζουν ένα αγωνιστικό σκάφος, το εξοπλίζουν όσο μπορούν καλύτερα και σύμφωνα με τα γνωστά δεδομένα αντιμετωπίζουν τους αντιπάλους τους. Δεν παύουν βέβαια να συγκλίνουν οι τρόποι διεξαγωγής αυτών των αγώνων. Η πλεύση από ένα σημείο προς ένα νησί θεωρείται αγώνας ανοιχτής θάλασσας.

Για τις μικρότερες διαδρομές παλιότερα ακολουθούσαν το λεγόμενο Ολυμπιακό Τρίγωνο, που παρουσίαζε όμως ορισμένα μειονεκτήματα. Αυτό ήταν φυσικό γιατί το είδος της διαδρομής αυτής πρωτοεφαρμόστηκε το 1936 στους Ολυμπιακούς αγώνες αλλά από τα τότε μέχρι σήμερα τα πράγματα έχουν αλλάξει.

Υπήρχε εξέλιξη στα τεχνικά θέματα και έπρεπε να βρεθεί μία διαδρομή, που να συμβαδίζει με την τεχνολογία των σκαφών. Η πιο ενδεδειγμένη τελικά αποδεικνύεται η όρτσα-πρίμα γιατί όπως έχει η κατάσταση, τα όρτσα προσφέρονται για εφαρμογή τακτικής όπως και τα πρίμα με τη σημερινή εξέλιξη των υλικών.

Οι πλαγιοδρομίες παρουσιάζουν μικρό ενδιαφέρον αξιοποίησης τακτικής. Για τα μικρά σκάφη επικράτησε η ονομασία «τριγώνου» λόγω της παλαιότερης ομώνυμης ολυμπιακής διαδρομής, τώρα όμως που δεν υφίσταται δεν να μπορούμε να εξακολουθήσουμε την ίδια ονομασία. Είναι καλύτερο να τα αποκαλούμε μικρά σκάφη διεθνών κατηγοριών.

Εξάλλου οι αλλαγές είναι γενικότερες. Το τρίγωνο έχει αντικατασταθεί πλέον από το τραπέζιο, και τα σκάφη της ανοιχτής θάλασσας δεν τρέχουν πια μόνο μεγάλες διαδρομές αλλά και γύρω από σημαδούρες. Στην εξέλιξη του στίβου των μικρών κατηγοριών λοιπόν, το τραπέζιο επικρατεί τα τελευταία χρόνια και δεν νομίζω ότι θα κρατηθεί στους στίβους όσο το τρίγωνο (περίπου 50 χρόνια).

Μόλις το 1986 σκεφτήκαμε να εκτοπίσουμε το τρίγωνο λόγω της εξέλιξης των σκαφών αλλά και της γενικότερης, μέσα στην οποία δεν ήταν δυνατόν μόνο το τρίγωνο να παραμένει αμετάβλητο.
Κι αυτό γιατί είχαμε εντοπίσει κάποια σοβαρά μειονεκτήματά του. Όταν υπήρχαν περισσότερα από 80 ή 90 σκάφη, δημιουργούσαν προβλήματα στην επιτροπή για τον έλεγχο της γραμμής εκκίνησης αλλά και στους αθλητές.

Η γραμμή εκκίνησης 90 πεντάμετρων σκαφών είναι ίση με το ολικό μήκος των συμμετεχόντων σκαφών, συν 25% δηλαδή γύρω στα 625 μέτρα. Το παραμικρό «παίξιμο» του καιρού ευνοεί τη μία άκρη, ενώ πολλοί αθλητές μικρότερης πείρας εμποδίζουν κάποιους -ενδεχομένως καλούς- να πάρουν μια καλή εκκίνηση. Και ας μην ξεχνάμε, μία καλή εκκίνηση, θεωρείται το 50% του αποτελέσματος.

Θα έπρεπε να δοθεί προσοχή, να είναι πιο δίκαιη και τέλεια κατά το δυνατόν. Στις δημοφιλείς μικρές κατηγορίες μάλιστα, hobbycat, laser κλπ σε διεθνείς διοργανώσεις, τυχαίνει να μαζεύονται πάνω από 100 σκάφη. Αυτό ανάγκαζε τον εκάστοτε διοργανωτή να θέτει περιορισμούς και να δίνει στα διάφορα κράτη ορισμένες θέσεις για κάθε κατηγορία.

Έπρεπε λοιπόν να βρεθεί μία λύση ώστε να αφεθεί ελεύθερο το όριο των συμμετοχών γιατί περιοριζόταν συγχρόνως και ιστιοπλοϊκή δραστηριότητα κάθε χώρας. Είναι διαφορετικό να ξέρεις ότι μπορείς να στείλεις 10-20 αθλητές και διαφορετικά τρεις.

Επίσης έπρεπε να μειωθεί ο συντελεστής που ορίζει, ότι η εκκίνηση συν τα πρώτα όρτσα καλύπτουν το 70-80% του υλικού αποτελέσματος γιατί μόνο ένα μικρό ποσοστό εξαρτάται από όλη τη διαδρομή. Λάβαμε υπόψη μας τις στατιστικές των τελευταίων 20-30 ετών που έλεγαν, ότι στο Ολυμπιακό τρίγωνο οι προγραμματισμένοι αγώνες ήταν 7, ένας για κάθε ημέρα.

Τα τελευταία χρόνια σπάνια οι προκηρύξεις αγώνων έλεγαν 7. Ανέφεραν 6 και δε γινόταν παραπάνω από ένας αγώνας την ημέρα. Αυτό ήταν αντιοικονομικό γιατί κάθε αθλητής χρειαζόταν 6-7 ημέρες ιστιοδρομιών για κάθε διεθνή οργάνωση, συν 2-3 ημέρες πήγαινε-έλα, σύνολο 15 κι αν συνυπολογιστεί η άδεια εργασίας και τα έξοδα συντήρησης, πρόκειται για μεγάλο κόστος.

Επίσης, σύμφωνα με τις στατιστικές, το 50% των αγώνων έκαναν 4-5 κούρσες μόνο για να μετρήσει το πρωτάθλημα. Οι 4-5 ιστιοδρομίες όμως δε δίνουν δίκαιο αποτέλεσμα γιατί η φυσιολογική ατυχία μιας ημέρας μπορεί να ανατρέψει το θετικό αποτέλεσμα ενός καλού αθλητή. Όπως ατυχής ήταν επίσης και η επιλογή της πρώτης διαδρομής όρτσα να είναι 1,5 μίλι, γιατί στο 1,5 μίλι υπάρχει ο παράγων τύχη.

Σε μία διαδρομή όμως 500 μέτρων υφίσταται μόνο η ικανότητα και η προπόνηση του αγωνιζόμενου. Έτσι καταλήξαμε στο συμπέρασμα ότι το τραπέζιο έχει όλες τις πλεύσεις και μπορεί, να είναι μικρό με διάρκεια αγώνα 30-45 λεπτά. Αλλάξαμε λοιπόν τη νοοτροπία των επιτροπών, ώστε ανάλογα με τον καιρό να στήνεται το μήκος του στίβου και να γίνονται εως και 3 κούρσες την ημέρα, οπότε με 12 ιστιοδρομίες το αποτέλεσμα είναι πιο αντιπροσωπευτικό. Το τραπέζιο είναι ικανοποιητικό και στον τρόπο που δίνει τη δυνατότητα ν’ ανακατατεύονται οι αγωνιζόμενοι.

Εδώ πάλι υπάρχουν δύο φιλοσοφίες. Δημιουργούμε γκρουπ των 40-50 αθλητών, γνωρίζοντας ποίοι είναι βάσει του παγκόσμιου Ranking list, επιλέγοντας σε κάθε ένα να βρίσκονται καλοί, μεσαίοι και επόμενοι αθλητές.

Τρέχουμε την πρώτη μέρα 2-3 αγώνες, παίρνουμε τους καλύτερους από κάθε γκρουπ σε ένα γκρουπ και έχουμε στο πρώτο τους καλύτερους, στο δεύτερο τους επόμενους και ούτω καθ’ εξής μέχρι να διαχωριστούν πλήρως οι πρώτοι. Προσωπικά θεωρώ καλύτερο αυτό το λεγόμενο Pool System.

Η άλλη είναι η φιλοσοφία του Round Robin και έχει ως εξής: Όταν έχεις 10 σκάφη και πρέπει να τρέξουν το καθένα εναντίον όλων, χρειάζεται να γίνουν 9 κούρσες. Το σύστημα Round Robin εφαρμόζεται και σε άλλα σπορ όχι μόνο στην ιστιοπλοΐα, όπου μπορούν να δημιουργηθούν γκρουπ σκαφών τα οποία να τρέχουν εναντίον όλων των άλλων.
Το μεγαλύτερο μειονέκτημα μπορεί να εκδηλωθεί στην τελική βαθμολογία όταν ένα σκάφος που έχει πάει καλά, έναντι των υπόλοιπων αντιπάλων, μπορεί να εμφανίσει χαμηλότερη βαθμολογία έναντι τους (ακόμα κι αν δεν έχουν πάει τόσο καλά) επειδή ίσως επιβαρύνεται μέσα από την ομάδα του. Διότι αναγκαστικά τρέχει με τα σκάφη αυτά πολλές φορές.

Το 1990 πρώτη φορά δοκιμάστηκε το Pool System στο Hyeres όπως είχα προτείνει. Αντίθετα οι Αγγλοσάξονες επέβαλαν το Round Robin θεωρώντας το πιο απλό, αλλά γύρω στο ‘91-94 αντιλήφθηκαν ότι ο Καρώνης που τους έλεγε για τα μειονεκτήματά του, είχε δίκιο. Συνεχίσαμε πάντως το σύστημα αυτό, διαμοιράζοντας τους αθλητές χωρίς να λαμβάνονται υπόψη τα αποτελέσματά τους.

Έτσι, ο παράγων τύχη εξέλιπε με την επιβράδυνση του στίβου, επανήλθε από την κληρωτίδα, γι’ αυτό κι επιμένω ότι δεν είναι αυτή η ιδανική μέθοδος διεξαγωγής. Είναι απαραίτητος να βελτιωθεί ο τρόπος που βγαίνουν τα αποτελέσματα. Το λογικό είναι ο καλύτερος να αναδεικνύεται από μία διαδικασία αγώνων πρόκρισης. Γενικά πρέπει οι αγώνες να είναι απλοί και κατανοητοί από όσους παρακολουθούν για να δημιουργηθεί η κερκίδα. Πρόκειται μάλιστα να συνταχθεί και μία επιτροπή στην IYRU που θα μελετήσει τα format των αγώνων του 2000 με θεατές, ώστε αυτοί να καταλαβαίνουν, ως προς τις διαδρομές και τους τρόπους, ποιος είναι ο δικαιότερος τρόπος να βγει ο καλύτερος.

Σχετικά με το Match Racing έχουμε μείνει πολύ πίσω στην Ελλάδα. Δεν έχουν μυηθεί σ’ αυτό οι αθλητές μας γιατί κανένας όμιλος ή προπονητής δεν ασχολήθηκε. Ο αγώνας συνίσταται από μόνο σκάφη, που τρέχουν το ένα εναντίον του άλλου με εξειδικευμένη τακτική και κανονισμούς. Δε γνωρίζουμε ούτε την τακτική ούτε τους κανονισμούς αυτούς, οι οποίοι μάλιστα απαιτούν ειδική εκπαίδευση.

Προσωπικά υποστηρίζω ότι η θεωρία έπεται της πράξης, τουλάχιστον στην ιστιοπλοΐα. Το να μάθει κανείς θεωρία και να τον βάλεις μέσα σ’ ένα σκάφος να εφαρμόσει αυτά που άκουσε, είναι σαφώς χάσιμο χρόνου. Γιατί εκεί που θα έπρεπε να αντιδρά ενστικτωδώς, απλώς θα προσπαθεί να σκεφτεί τι έμαθε. Στο χρόνο αυτό όμως έχει περάσει η σπιλιάδα, το σιγόντο και δέκα σκάφη. Πρώτα μαθαίνεις ενστικτωδώς τι είναι σπιλιάδα, τι φάτσα, τι σιγόντο κλπ και μετά, όταν σου τα εξηγήσουν καταλαβαίνεις, γιατί μόνο έτσι αντιλαμβάνεται γιατί το σκάφος σου ορτσάρει ή ποδίζει.

Με το Match Racing ξεκινάμε απλά στήνοντας στίβο που είναι παγκόσμια διαδεδομένος -δηλαδή όρτσα πρίμα- κι επειδή τα σκάφη είναι μόνο δύο η διαδικασία εκκίνησης είναι πού συγκεκριμένη και δεν περιλαμβάνεται στη θεωρία. Τα δύο σκάφη βρίσκονται μπροστά στη γραμμή εκκίνησης μέχρι πριν το πεντάλεπτο.

Στο τετράλεπτο το ένα πηγαίνει στη δεξιά μεριά της και το άλλο στην αριστερή και είναι σα να δίνονται δύο εκκινήσεις, η μία τέσσερα λεπτά πριν την κανονική. Τότε μπαίνουν και τα δύο μέσα στη υπήνεμη πλευρά της γραμμής και ο αγώνας αρχίζει.

Στο τετράλεπτο αυτό, τα σκάφη είναι υποχρεωμένα να «κυνηγιούνται» ώστε κάποιο απ’ αυτά να βρεθεί στην καλύτερη θέση για να πάει την καλύτερη εκκίνηση. Καθένας προσπαθεί να του κάνει φάουλ ο άλλος, για να του επιβληθεί ποινή, η οποία εκτελείται μετά την κανονική εκκίνηση. Είναι αυτό ακριβώς το σημείο που εκμεταλλεύεται ο αντίπαλος για να προσπεράσει. Πρόκειται για ένα πολύ ενδιαφέρον είδος αγώνα, όμως στην Ελλάδα παρουσιάζει συγκεκριμένο πρόβλημα αφού γίνεται με ακριβώς όμοια σκάφη και στην ανοιχτή θάλασσα αυτό είναι κάτι δύσκολο. Παλιότερα υπήρχαν τα J24, παρόλο που είχαν μεταξύ τους διαφορές.
Τώρα θα μου πείτε, γιατί δεν μπορεί να γίνει το ίδιο με τα dinghies που είναι όλα όμοια; Γιατί οι αγώνες των μικρών σκαφών όπως έχουν διαμορφωθεί, παρουσιάζουν το δικό τους ενδιαφέρον. Αυτός ίσως υπήρξε και ο σοβαρότερος λόγος που δε γινόταν κάτι τέτοιο μέχρι τώρα και στην Ελλάδα.

Είχαμε την ευκαιρία να δούμε Match Racing με τα IMX38 που έφτιαξαν πρόσφατα την κλάση τους. Έχει αρχίσει σωστά η προσπάθεια αυτή, η οποία τελικά δεν παύει να είναι και μία καλή προπόνηση γι’ αυτά τα πληρώματα. Κατά τη γνώμη μου, το Match Racing θα διαδοθεί ακόμα περισσότερο, γιατί είναι κατανοητό και οποιοσδήποτε με στοιχειώδεις γνώσεις, μπορεί να παρακολουθήσει τις προσπάθειες των σκαφών. Υπάρχουν διαιτητές που παρακολουθούν κι επιβάλλουν ποινές επί τόπου, εν αντιθέσει μάλιστα με τους άλλους αγώνες των οποίων τα’ αποτελέσματα μπορεί να κάνουν και ένα μήνα να βγουν, όταν εκκρεμούν ενστάσεις.

Για τέτοιους αγώνες στην Ελλάδα έχουμε διεθνείς διαιτητές, ένας απ’ αυτούς είναι ο Άλκης Μακριώτης, ο οποίος μάλιστα έχει διαιτητεύσει σε προκριματικούς του America’s cup το 1992. Η IYRU έχει εκδώσει ένα Umpire’s manual κι ένα match racing manual. Με τη διάθεση που έδειξαν τα πληρώματα των IMX, φαντάζομαι ότι θα πλουτίσουν τις γνώσεις τους και επιτέλους θα ξεκινήσει το αγώνισμα.

Στην Ελλάδα έχουμε τις ιδανικές καιρικές συνθήκες για να κάνουμε ιστιοπλοΐα τον περισσότερο χρόνο. Δεν επιτρέπεται έναντι άλλων χωρών να μην έχομε την καλύτερη σχέση με την ιστιοπλοΐα -δεν εννοώ τον πρωταθλητισμό- αλλά γενικότερα με την θάλασσα.»